GİRİŞ
Türkiye’de saat dilimine esas meridyen kullanımına ilişkin çalışma taslağı, ülkemizde yaz döneminde yedi ay kullanılan saat dilimine esas olan meridyenin (Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyeni) 12 ay boyunca kullanılmasını önermektedir.
Çalışmamızın içeriğinde, 45° doğu meridyeni 12 ay boyunca saat dilimine esas olarak kullanması ile (saatler sene içinde ileri ve geri alınmayacak) elde edilecek avantajlar ve nedenler bulunmaktadır.
DÜNYADA VE TÜRKİYEDE SAATE ESAS MERİDYENLER
Genellikler ülkeler, güneş ışığından daha fazla yararlanmak ve enerji tasarrufu sağlamak amacıyla, kendi coğrafyalarına göre en doğusundaki meridyeni esas alarak saatlerini düzenlemektedirler. Yunanistan, Bulgaristan ve İspanya bunun en somut örneklerindendir.
Avrupa’da kış döneminde (5 ay) üç, yaz döneminde (7 ay) dört farklı saat dilimi kullanılmaktadır. Avrupa’nın neredeyse tamamı UTC+1 olarak bilinen zaman dilimini kullanmaktadır. Yunanistan, Bulgaristan, Finlandiya gibi Doğu Avrupa Ülkeleri ise UTC+2 zaman dilimini kullanmaktadır. Doğu Avrupa Ülkeleri, İzmit’ten geçen 30° doğu meridyenini esas almaktadırlar. Yaz saati uygulamasında ise Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyenini kullanmaktadırlar. Türkiye de coğrafi olarak batısında bulunan ülkeler ile aynı meridyeni kullanmaktadır. UTC+2 dilimini kullanan bütün ülkelerde saate esas alınan meridyen, (İzmit’ten geçen 300) hepsinin doğusunda kalmaktadır. Ülkemiz açısından bu durum, yukarıda bahsettiğimiz “gün ışığından daha fazla yararlanma ve enerji verimliliği sağlamak” amacıyla ülkenin doğusundan geçen meridyenin kullanılması ilkesi açısından çelişki göstermektedir.
AVRUPA’DA KULLANILAN MERİDYENLER VE SAAT DİLİMLERİ
Ülkemizin yakın çevresinde kullanılan meridyenler ile saat dilimleri ve bu saat dilimleri kullanan ülkelerden bazıları aşağıda gösterilmektedir.
MEVCUT DURUM
Ülkemizde mevcut durumda esas alınan saat dilimi UTC+2’dir. Halen İzmit’in doğusundan geçen 30° doğu meridyeni Türkiye saati için esas kabul edilir. Yaz saati uygulaması olduğu 7 aylık dönemde ise UTC+3’tür. Yani Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyenidir. Yaz saati ile kastedilen zaman dilimi; mart ayının son pazar günü başlayıp, ekim ayının son pazar günü biten 7 aylık uygulamadır. Bu uygulamanın ülkemizde kış döneminde de (5 ay) sürmesi böylece enerji tasarrufuna devam edilmesi önerilmektedir.
Ülkemizde kış saati uygulanmasında 30° doğu meridyeni kullanılmasıyla, gün ışığından yeterince yararlanılmamakta, tüm illerimizde hava çok erken kararmakta, ticari ve sivil amaçlı aydınlatma için elektrik kullanımı artmakta, üretim ve ticaret azalmakta, bu durum Ankara’nın doğusunda bulunan illerimizde çok daha fazla hissedilmekte ve işletmelerin yatırım ve işletme verimliliğini olumsuz yönde etkilemektedir.
5 ay boyunca havanın erken kararması, özellikle endüstrileşmiş illerimizde çalışanlarımızı mesai sonu karanlıkta trafik keşmekeşine sokmakta, sosyal ve psikolojik olumsuzlukları arttırmakta, iç ticaretin de olumsuz etkilenmesine yol açmaktadır.
ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
Ülkemizde esas alınan saat dilimin İzmit’in doğusundan geçen 30° doğu meridyeni yerine, Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyeninin esas saat dilimi olarak kullanılmasıyla “Yaz Saati” “Kış Saati” uygulamasına son verilmesi önerilmektedir. Bir başka deyişle; yaz saatinin 5 aylık kış döneminde de devam ettirilmesidir.
Ülkemizde şu anda kullanılan saat diliminde özellikle kış aylarında güneşin havada kalması ile çalışma saatleri arasında farklılık bulunmaktadır. Örneğin aralık ayında ortalama olarak güneşin doğuşu 06:30, güneşin batışı ise 16:00 civarındadır. Çalışma saatleri göz önüne alındığında güneşin 16:00’da batması ile işyerlerinde ve sosyal hayatta önemli bir ışık ve enerji yoksunluğu meydana gelmektedir.
Öngörülen sistemde bir saat kazanılacağı için güneşin batışı 17:00 civarında olacaktır. Yaz saati uygulandığında mayıs ayında İstanbul’da güneş 20:40 civarında batmakta iken, Paris’te güneş 21:40 civarında batmaktadır. Bu durum diğer Avrupa Ülkelerine göre yaz saati uygulamasından da etkili şekilde yararlanamadığımızı göstermektedir.
EKONOMİ AÇISINDAN ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
Enerji Bakanlığı açıklamalarına göre; Ülkemizde yaz saati uygulaması ile 7 aylık dönemde yılda 132 milyon USD’yi bulan tasarruf sağlanmaktadır. Öngörülen bu çalışma ile tasarrufu 5 ayda da devam ettirmektir. Doğru orantı hesabına göre; ilave 100 milyon USD tasarruf daha öngörülmektedir. Bu rakam yaklaşık olarak 2 adet orta ölçekli bir hidro elektrik santralinin maliyet bedelidir.
DIŞ TİCARET AÇISINDAN ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
Ülkemiz Dünya’nın 195 ülkesinin hemen tamamı ile ticari ilişki içerisindedir. Dış ticaret hacmimiz 2008 yılında 330 milyar USD civarındadır. 1999 – 2008 dönemine baktığımızda dış ticaretimizin önemli ağırlığını oluşturan ithalatımız içerisinde AB ülkelerinin payı azalmakta, buna karşın Uzak Doğu ülkelerinden yaptığımız ithalatın arttığı görülmektedir. Yine aynı dönemde ihracatımızda ise AB ülkelerinin payı yine azalmakta bununla beraber Rusya ve özellikle Asya ülkelerine olan ihracatımızda önemli artışlar olmaktadır. Dış ticaretimizde 10 yıl içinde bölgesel değişim %15 – 25 mertebesindedir. Pazar yapısındaki, Teknoloji dünyasındaki son gelişmeler bu değişimin sürerek 15 yıl içinde dengeleneceğini göstermektedir. Aşağıdaki tablolarda ülkemizin ihracat ve ithalatının bölgelere göre değişimleri net olarak da görülmektedir.
| GENEL İHRACAT TOPLAMI | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |
| AB (27) | 58% | 56% | 56% | 57% | 58% | 58% | 56% | 56% | 56% | 48% |
| Diğer Avrupa | 7% | 7% | 7% | 7% | 7% | 7% | 7% | 8% | 9% | 12% |
| AMERİKA | 11% | 13% | 12% | 11% | 9% | 9% | 8% | 7% | 5% | 5% |
| ASYA | 14% | 14% | 15% | 15% | 17% | 17% | 18% | 18% | 19% | 25% |
| Tablo 1: Yıllar İtibari İle Ülkemizin İhracatımızın Bölgelere Göre Yüzdesel Dağılımı | ||||||||||
| GENEL İTHALAT TOPLAMI | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 |
| AB (27) | 55% | 52% | 48% | 50% | 51% | 49% | 45% | 43% | 40% | 37% |
| Diğer Avrupa | 10% | 11% | 14% | 15% | 15% | 16% | 17% | 18% | 20% | 22% |
| AMERİKA | 9% | 9% | 9% | 8% | 7% | 7% | 7% | 7% | 7% | 9% |
| ASYA | 18% | 19% | 19% | 19% | 20% | 22% | 24% | 26% | 27% | 28% |
(http://www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/IstatistikDb/eko04.xls’den derlenmiştir.)
Tablo 2: Yıllar İtibari İle Ülkemizin İthalatının Bölgelere Göre Yüzdesel Dağılımı
SOSYAL HAYAT AÇISINDAN ÖNGÖRÜLEN SİSTEM
Vatandaşlarımız yaz ve kış aylarında güneş ışığını 1 saat daha fazla kullanacaklardır. Bu durum son yıllarda dünyada gelişen, ışığın korunması kavramına da uygundur. Özellikle kış aylarında büyük şehirlerde çalışanlar, mesai sonunda karanlıkta yolları doldurmakta ve halk trafik problemleriyle karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca yeni sitemle kazanılan 1 saat ile çalışanlar, akşamüstü aileleri ile dinlenme, alışveriş zamanı kazanacaklardır. Bu durum motivasyonu olumlu yönde etkileyecek dolayısı ile verimlilik artacaktır.
SONUÇ OLARAK;
Enerjinin ve ışığın bu kadar değerli bir hal aldığı ve Kyoto anlaşması ile enerji tasarrufu ve iklim değişikliği ile bağlayıcı kararların alındığı günümüzde, ülke olarak elimizde önemli bir imkân bulunmaktadır. Öngörülen sistem ile ülkemizin hiçbir yatırım ve harcama yapmadan enerji tasarrufu sağlayacağı görülmektedir.
Dünya ülkelerine baktığımız zaman, ülkeler kullandıkları temel saatlerini genellikle dış ticaret yapılarına göre değil en etkin şekilde güneşten yararlanabilecekleri saat dilimine göre belirlemektedir. Örneğin Fransa yazın İzmit üzerinden geçen meridyeni, kışın İsviçre yakınlarından geçen meridyeni dikkate alıyor.
Her ülkenin yaptığı gibi ülkemizde, saatlerin tüm dünya ile ilişkilerimizi gözeterek güneşten en çok yararlanacağımız şekilde düzenlenmesi, ülkemizin milli menfaatleri açısından önemlidir.
Ülkemizde saat dilimine esas alınan İzmit’in doğusundan geçen 30° doğu meridyeni yerine, Doğubeyazıt üzerinden geçen 45° doğu meridyeninin esas saat dilimi olarak belirlenmesi ile Kasım-Mart ayları arasında (5 Ay) ülkemiz ile Atina arasında 1, Paris ile 2 saat fark olacaktır. ABD’nin kendi içinde 7, Rusya’nın kendi içinde 11 saat fark bulunmaktadır.
EKİM – 2008
